Petrus Vladeraccus (1571-1618).

Peter van Vladeracken, beter bekend onder zijn Latijnse naam Petrus Vladeraccus, werd geboren in Den Bosch in 1571. Zijn vader Christophorus (1524-1601) was leraar (later rector) aan de Latijnse school van die stad, zodat Peter vanaf zijn vroegste jaren al in een milieu vertoefde waarin de klassieke literatuur een belangrijke rol speelde. Peter trad in bij de Broeders des Gemenen Levens in Den Bosch en zou daar uiteindelijk 'rector' (bestuurder) worden van het zogenaamde Rijke Fraterhuis, een instelling die logement bood aan leerlingen van de Latijnse school, die in staat waren hun kostgeld (en leergeld) volledig te betalen. Peter doceerde ook zelf aan de Bossche Latijnse school, in ieder geval kort vóór 1595 en van 1596 of 1597 tot 1603.

De Latijnse school van Den Bosch was een vrij belangrijke school die leerlingen uit de hele Meierij en zelfs van daarbuiten aantrok, en die menig student aan de Universiteit van Leuven afleverde. Het onderwijs stond er in het teken van het Humanisme, een beweging die zich toelegde op de studie van de klassieke literatuur. Het accent lag daarbij op het Latijn, dat ook fungeerde als internationale taal bij uitstek in die periode, maar ook het Grieks werd bestudeerd. Doel was de leerlingen degelijk Latijn te leren, gestoeld op het taaleigen van de klassieke auteurs (vooral de komediedichter Terentius, de dichter Vergilius en de redenaar Cicero), met als idee dat wie in staat is om zich helder uit te drukken, ook in staat is om klaar te denken. Menig docent aan een Latijnse school in de Lage Landen en ver daarbuiten schreef dan ook zelf poëzie en proza. Het woord 'humanist' wijst in eerste instantie op deze auteurs uit de 16de en 17de eeuw.

Ook Petrus Vladeraccus was in deze zin 'humanist'. Het oudste gedicht dat we van hem kennen, is een treurdicht op de dood van de Antwerpse boekdrukker Christophe Plantin uit 1590, dat enkel in handschrift bewaard bleef. De oudste gedrukte tekst is een soort felicitatiegedicht aan de Bossche schepenen, waarin de auteur de wens uitspreekt dat zij toch vooral Kerk en Koning (dat is dan dus nog de Spaanse koning Filips II) trouw zouden blijven. Dit gedicht, de Congratulatio, werd gedrukt in 1598 op de laatste pagina's van Petrus' uitvoerigste werkstuk, het schooldrama Tobias. Toneelspelen werd namelijk in de 16de eeuw (en later) beschouwd als een goed middel om te leren spreken en om houdingen aan te kweken. Aanvankelijk voerde men stukken van Plautus en Terentius, twee Romeinse komediedichters, op, maar al vanaf 1520 begonnen de schoolmeesters zelf stukken te schrijven. Deze comoediae waren wel qua vorm op klassieke leest geschoeid en zaten ook vol klassiek taaleigen, maar het onderwerp werd vaak aan de Bijbel ontleend. In dat kader past ook Vladeraccus' stuk dat in juli 1598 twee maal op de Markt in Den Bosch werd opgevoerd. Vladeraccus schreef verder nog een gedicht over de plechtigheden in de Bossche Sint-Jan na de dood van koning Filips II (Exsequiae, 1600), een verlorengegane schoolzang voor het jubeljaar 1600 en een dagboek over het beleg van Den Bosch door prins Maurits in november 1601 (Diarium, 1603).

In 1603 verhuisde Petrus naar Oirschot, waar hij pastoor werd. Hij deed echter meer dan zich enkel met de zielzorg bezighouden. Omdat hij vond dat het niveau van de Oirschotse Latijnse school beneden peil was, trok hij de beste leerlingen naar zich toe en gaf hen zelf les. Hij begon ook een onderzoek naar het wonderbeeld van Onze Lieve Vrouw van den Heiligen Eik, met het doel daar een boekje over te maken. Dat boekje is inderdaad geschreven, maar het lukte Vladeraccus niet om het bij de firma Plantin in Antwerpen te laten drukken. Het grootste stuk is verloren gegaan, behalve de inleiding. Deze inleiding vormt de oudst bekende versie van de legende. Bovendien wist Vladeraccus het Oirschotse kapittel over te halen eindelijk de overstap te maken van de oude Luikse ritus naar de Romeinse, zoals beslist was op het concilie van Trente (1545-1563). Daarmee werd hij in feite de invoerder van de Contrareformatie in Oirschot. Deze katholieke hervormingsbeweging die een herstel vormde na de protestantse Reformatie, zou er onder meer voor zorgen dat de Meierij weer stevig katholiek werd en dat in feite tot vandaag gebleven is. In die zin behoort Petrus Vladeraccus tot de generatie die de grondslag heeft gelegd voor de mentaliteit in het huidige Noord-Brabant.

Petrus Vladeraccus stierf in Oirschot op 6 januari 1618. Zijn grafsteen is nog steeds te zien, tegenover het Maria-altaar van het beeld dat hij zelf beschreven heeft. Het opschrift (met drie fouten) luidt:

'Monumentum venerabilis dni Petri Vladertacci pastoris huius ecclisie qui obiit 6 ianna 1618'
'Monument voor de eerwaarde heer Petrus Vladeraccus, pastoor van deze kerk, die 6 januari 1618 overleed'.

Literatuur: M. Verweij, Vladeracci tres, pater et filii, poetae Latini Silvaeducenses (saec. XVI ex.) (Rome, 1991; in het Latijn); id., 'Het Humanisme in Oirschot: Petrus Vladeraccus', in: H.J.M. Mijland – L.M. van Hout – J.P.J. Lijten, Oog op Oirschot (Oirschot, 1991), p. 209-215; id., 'Leven en werk van Petrus Vladeraccus, pastoor van Oirschot (1604-1618)', Campinia, 24 (1994), 100-123; id., Petrus Vladeraccus, Tobias (1598) (Leuven, 2001; in het Engels).

Michiel Verweij,
Handschriftenkabinet,
Koninklijke Bibliotheek van België,
Brussel